Harici Satışta Ödenen Satış Bedeline Uyarlama Yapılması Zorunluluğu

• 07.08.2025 11:43

Davacılar vekili, vekil edenlerinin miras bırakanı A’nın 1996 yılında tapuda davalı adına kayıtlı bulunan … parsel s. taşınmazdaki 1/2 payı haricen satın aldığını açıklayarak, … parselde, … davalı adına kayıtlı 1/2 payın tapu kaydının iptali ile vekil edenleri adına tesciline, bu mümkün olmadığı takdirde davalıya ödenen satış bedeli sebebiyle şimdilik 10.000 TL’nin davalıdan alınarak davacılara ödenmesine karar verilmesini istemiştir.

Davalı, davaya cevap vermemiş, ölümünden sonra davaya dahil edilen mirasçıları ise, davacılar ile miras bırakanları., in ilk defa 23.2.2000 tarihinde nizalı hale geldiğini, talebin zamanaşımına uğradığını belirterek davanın reddini savunmuştur.

Mahkemece, davalının davaya cevap vermediği, mirasçılarının ise cevap süresinden sonra zamanaşımı definde bulundukları gerekçesiyle buna dair itirazlarının reddine, taşınmazda 14 pay sahibi olan …in harici satış nedeniyle imzaladığı senedin iptali için açtığı davada, aynı sebeple C. Başsavcılığına sunduğu şikayet dilekçesinde, şikayet nedeniyle kollukta alman ifadesinde ve davacılardan…tarafından açılan tapu iptal ve

tescil davasında harici satışı ve bu satış nedeniyle davacıların miras bırakanı.. ından satış bedelini aldığını doğruladığı gerekçesiyle davanın kabulüne, davaya konu 22 parselde davalı.. .adına kayıtlı 14 payın tapu kaydının iptali ile miras paylan oranında davacılar adına tesciline karar verilmesi üzerine; hüküm davalılar vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Mahkemece kararda gösterilen gerekçeyle davalı mirasçılann zamanaşımı define dair ret kararı isabetli ise de, tapulu taşınmazların satışı resmi şekil koşuluna tabi olup, haricen satışı TMK 706, BK 213 (TBK m. 237), 2644 s. Tapu Kanunu m. 26 ve 1512 s.Noterlik K m. 60 ve 89 hükümleri gereğince geçersizdir. Satış ilişkisinin ikrar edilmiş olması davalının açık kabulü bulunmadığı sürece sonuç doğurmaz. Davalı…in davayı açık kabulü mevcut değildir. O halde davacının kademeli taleplerinden tapu iptal ve tescil talebinin reddedilip, bedel (tazminat) istemi hakkında denkleştiriri adalet ilkesi uyarınca inceleme yapılıp gerçekleşecek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, davanın tapu iptal ve tescil talebi yönünden kabul edilmesi doğru değildir.

Kural olarak, 10.7.1940-2/77 s. İBK ve 7.6.1939-31/47 s. İBK göre, harici satışın hüküm ifade etmemesi durumunda taraflar verdiklerini geri alabilirler. Bilindiği üzere geçerli bir sebebe dayanmaksızın bir kişinin mal varlığından diğerinin mal varlığına kayan değerlerin eksiksiz iadesi denkleştirici adalet düşüncesine dayanır. Denkleştirici adalet ilkesi ise, haklı bir sebep olmaksızın başkasının mal varlığından istifade ederek kendi mal varlığını arttıran kişinin elde ettiği bu kazanımı geri vermek zorunda olduğunu ve eski hale getirmede mal varlığında artış olan tarafın yükümlülüğünün bulunduğunu ifade eder.

Ülkemizde yaşanan ve uzun yıllar boyu yüksek oranlarda seyreden enflasyon nedeni ile belli bir miktar paranın verildiği tarihteki alım gücü ile aynı miktar paranın aradan geçen zamana bağlı olarak iade günündeki alım gücünün farklı ve çok daha az olduğu bir gerçektir. Hukuken geçersiz sözleşmeler tasfiye edilirken, denkleştirici adalet kuralı göz ardı edilmemelidir. Davacının harici satış sebebiyle davalı yana bedel ödendiğinin kanıtlanması halinde harici satış bedelinin denkleştirici adalet ilkesine göre tazmini gerekir.

O halde mahkemece yapılacak iş; dosyanın bir hukukçu, bir mali müşavir ve bir bankacıdan oluşan üçlü bilirkişi heyetine tevdi edilmesi, harici satış sebebiyle nakden ödendiği belirtilen satış bedeli tutarının, ödeme tarihinden itibaren belirlenen tefe-üfe endekslerindeki artışları, altın, döviz fiyat ve kurlarındaki artışlar, işçi ve memur aylıklarındaki artışlar ve benzeri ekonomik etkenler gözetilerek ödeme tarihinden dava tarihine kadar uyarlamasının yapılması, uyarlama suretiyle dava tarihinde vardığı değerin belirlenmesinin istenmesi, bu konuda gerekçeli, karşılaştırılmalı, tarafların ve Yargıtayın denetimine elverişli rapor alınması, ondan sonra bedel konusunda olumlu veya olumsuz bir karar verilmesinden ibarettir.

Mahkemece yazılı gerekçeyle tapu iptal ve tescil isteğinin kabulüne karar verilmesi yukarıda açıklanan ÎBK ile açıklanan ilkelere aykırı olmuştur. Bu nedenle davalılar vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün bozulmasına. 8. HD. 9.5.2016-22138/8537

 Kaynak: https://av-saimincekas.com/tapu/harici-gayrimenkul-satis-sozlesmesiresmi-olmayan-satis-sozlesmesi/#harici-satista-odenen-satis-bedeline-uyarlama-yapilmasi-zorunlulugu