TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI
09.06.2025 22:31
Türk vatandaşlığının kazanılmasında öncelikli olarak incelenmesi gereken kaynak Türk Vatandaşlığı Kanunu olup bu kanun kapsamında vatandaşlığın kazanılması, kaybedilmesi ve vatandaşlık hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin esaslar düzenlenmektedir.
Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin hizmetler yurt içinde İçişleri Bakanlığı, yurt dışında ise dış temsilcilikler aracılığıyla yürütülmektedir.
Kanuna göre Türk vatandaşlığı doğumla veya sonradan kazanılmaktadır. Doğumla kazanılan vatandaşlık doğum anından itibaren hüküm ifade etmektedir. Sonradan kazanılan vatandaşlıkta vatandaşlığın hüküm ifade etmesi vatandaşlığın kazanılma şekline göre farklılık göstermektedir.
I. TÜRK VATANDAŞLIĞININ DOĞUMLA KAZANILMASI
Türk vatandaşlığının doğumla kazanılması soy bağı veya toprak esası ile olmaktadır.
A. TÜRK VATANDAŞLIĞININ SOYBAĞI ESASINA GÖRE KAZANILMASI
Soy bağı esasına göre Türk vatandaşlığının kazanılması ile anlatılmak istenen çocuğun doğum anındaki ana ve babasının vatandaşlığına göre vatandaşlık kazanmasıdır. Bu durumda çocuk yapılacak olan bildirim neticesinde Türk vatandaşlığına hak kazanır.
- Türk Vatandaşlığı Kanununun 7. Maddesinde; “Türkiye içinde veya dışında Türk vatandaşı ana veya babadan evlilik birliği içinde doğan çocuk Türk vatandaşıdır.”Düzenlemesine yer verilmiştir. Bu sebeple evlilik içerisinde doğan çocuğun annesinin veya babasının Türk vatandaşı olması, çocuğun Türk vatandaşlığını kazanması için yeterli görülmüştür. Hatta bu durumda çocuk yabancı bir ülkede doğmuş ve o ülkenin vatandaşlığını kazanmışsa bu durum Türk vatandaşlığını da kazanmasına engel olmamaktadır.
- Türk Vatandaşlığı Kanununun 7. Maddesinin 2. Fıkrasına göre; “Türk vatandaşı ana ve yabancı babadan evlilik birliği dışında doğan çocuk Türk vatandaşıdır.”Bu durumda evlilik birliği dışında doğan çocuk Türk vatandaşı anneye bağlı olarak doğumdan itibaren Türk vatandaşı olmaktadır.
- Türk Vatandaşlığı Kanununun 7. Maddesinin 3. Fıkrasında; “Türk vatandaşı baba ve yabancı anadan evlilik birliği dışında doğan çocuk ise soy bağı kurulmasını sağlayan usul ve esasların yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanır.”Hükmüne yer verilmiştir. Yani yabancı anne ve Türk vatandaşı babanın evlilik dışında meydana getirdiği çocuğun Türk vatandaşlığını kazanabilmesi için babanın anne ile evlenmesi veya çocuk ile Türk baba arasında tanıma veya hakimin hükmü ile soy bağının kurulması gereklidir. Bu prosedürlerin yerine getirilmesi sonucu çocuk doğumdan itibaren Türk vatandaşlığını kazanmaktadır.
B. TÜRK VATANDAŞLIĞININ DOĞUM YERİ ESASINA GÖRE KAZANILMASI
Türk Vatandaşlık hukukunda doğum yeri esasıyla Türk vatandaşlığının kazanılması vatansızlık halinin önlenmesi için tali olarak uygulanan bir vatandaşlık kazanım şeklidir.
Türk Vatandaşlığı Kanununun 8. Maddesine göre; “Türkiye’de doğan ve yabancı ana ve babasından dolayı doğumla herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanamayan çocuk, doğumdan itibaren Türk vatandaşıdır.” Söz konusu madde incelendiğinde doğum yeri esasına dayalı olarak vatandaşlığın kazanılabilmesi için şu şartların gerçekleşmesi aranmaktadır;
- Türkiye’de doğmuş olmak
- Çocuğun doğumla ana ve babasına bağlı olarak vatandaşlık kazanamaması (çocuğun anne ve babasının vatandaşlığını alamaması, anne ve babanın vatansız olması, anne ve babanın tespit edilememesi)
- Çocuğun doğumla vatandaşlık kazanamaması
Doğum Yoluyla Vatandaşlığın Kazanılması için Gerekli Evraklar
|
II. TÜRK VATANDAŞLIĞININ SONRADAN KAZANILMASI
A. YETKİLİ MAKAM KARARI İLE TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI
Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanma türleri aşağıda detaylıca incelenmektedir. Ayrıca yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanmanın sonuçları ise genel olarak şu şekilde sıralanabilmektedir;
- Kanunun 20. Maddesine göre Türk vatandaşlığının alınmasına ilişkin kararlar karar tarihinden itibaren hüküm ifade etmektedir.
- Yetkili makam kararı ile vatandaşlığa hak kazanılması eşin vatandaşlığına etki etmemektedir. Bu şekilde vatandaşlığın kazanılması yalnızca küçük çocuklar üzerinde tesirli olmaktadır. Türk vatandaşlığını birlikte kazanan anne ve babanın çocukları da Türk vatandaşı olmaktadır. Ancak anne veya babanın tek başına Türk vatandaşlığını kazanması halinde ana veya babanın velayeti kendisinde bulunan çocukları ancak diğer eşin onayıyla Türk vatandaşlığına hak kazanabilecektir. Eşin muvafakatte bulunmaması hususunun dava konusu yapılması halinde yetkili mahkemece verilen karar muvafakat yerine geçecektir.
- Türk vatandaşlığını kazanan kişinin Türkçe ad ve soyadı alma zorunluluğu bulunmamaktadır.
- Türk vatandaşlığına alınmanın erkekler bakımından önemli bir sonucu ise askerlik yükümüne tabi tutulmalarıdır.
1. GENEL YOLLA (UZUN SÜRELİ İKAMETLE) TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI
Vatandaşlığa yetkili makam kararıyla alınma kişinin talebi ve devletin bu talebi yerine getirmesiyle gerçekleşen bir kazanım şeklidir. Türk Vatandaşlığı Kanununun 10. Maddesinin 1. Fıkrasında;“Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancı, bu Kanunda belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir. Ancak, aranan şartları taşımak vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamaz.” Düzenlemesine yer verilmiştir. Vatandaşlığa alınma kararını verecek yetkili makam İçişleri Bakanlığı olup şartların tamamı gerçekleşmiş olsa dahi yetkili makam Türk vatandaşlığını verme mecburiyetinde değildir. Yani İçişleri Bakanlığının vatandaşlığın verilmesi hususunda takdir hakkı söz konusudur. Ancak bu takdir hakkı sınırsız olmayıp takdir hakkı “kamu yararına uygun olarak ve “objektif esaslara göre” kullanılmalıdır.
Genel yolla vatandaşlığın kazanılması için gerekli şartlar 11. Maddede şu şekilde sıralanmıştır;
a) Kendi millî kanununa, vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak,
b) Başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye’de kesintisiz beş yıl ikamet etmek,
c) Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini davranışları ile teyit etmek,
ç) Genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden bir hastalığı bulunmamak,
d) İyi ahlak sahibi olmak,
e) Yeteri kadar Türkçe konuşabilmek,
f) Türkiye’de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmak,
g) Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak.
Bu şartlar detaylı olarak incelenirse;
- Erginlik ve Ayırt Etme Gücü: Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen kişi kendi milli kanuna veya vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmalıdır. Bu kapsamda ayırt etme gücüne sahip küçük ve kısıtlıların fiil ehliyetleri Türk kanunlarına göre belirleniyorsa vatandaşlığa alınma konusunda vesayet ve denetim makamlarının iznini almalıdır.
- İkamet: Vatandaşlığa alınmak isteyen kişi başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye’de kesintisiz beş yıl ikamet etmelidir. İkamet kavramından anlaşılması gereken ise kanunun 15. Maddesinde şu şekilde tanımlanmıştır; “Bir yabancı için ikamet, Türk kanunlarına uygun olarak Türkiye’de oturmaktır.” Yani Türkiye’de oturma iradesi içermeyen kısa dönem ikamet izniyle Türkiye’de bulunanların bulundukları süre Türk vatandaşlığına alınma bakımından geçerli kabul edilmemektedir. (bu hususta da Türkiye’de vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da doksan günden fazla kalma niyetinde olan yabancıların ikamet izni almaları zorunludur.) Her ne kadar bu beş yıllık sürecin kesintisiz olması gerekmekte ise de kanunun 15. Maddesinde; “Türk vatandaşlığını kazanma talebinde bulunan bir yabancı başvuru için aranan ikamet süresi içinde toplam on iki ayı geçmemek üzere Türkiye dışında bulunabilir. Türkiye dışında geçirilen süreler bu Kanunda öngörülen ikamet süreleri içinde değerlendirilir” düzenlemesine yer verilerek bu şart yumuşatılmıştır.
- Yerleşme İradesi: Bu şart Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 15. Maddesinin 1. Fıkrasının c bendinde; “Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini; Türkiye’de taşınmaz mal edinmek, iş kurmak, yatırım yapmak, ticaret ve iş merkezini Türkiye’ye nakletmek, çalışma iznine tabi olarak bir iş yerinde çalışmak ve benzeri davranışlarla teyit etmiş olmak veya Türk vatandaşı ile evlenmek, ailece müracaat etmek, daha önce Türk vatandaşlığını kazanmış olan ana, baba, kardeş ya da çocuk sahibi olmak veya eğitimini Türkiye’de tamamlamak” şeklinde izah edilmiştir.
- Sağlık: Bu şartla vatandaşlık başvurusunda bulunan kişinin genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden bir hastalığının bulunmaması ifade edilmektedir. Bu hastalıklara örnek olarak ise AIDS verilebilmektedir.
- İyi Ahlak: Bu şart Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 15. Maddesinin 1. Fıkrasının d bendinde; “Toplum içinde birlikte yaşamanın gerektirdiği sorumluluk duygusu ile davranarak iyi ahlak sahibi olduğunu göstermek, davranışları ile çevresine güven vermek, toplumca hoş karşılanmayan ve toplum değerlerine aykırı kötü alışkanlığı bulunmamak.” Şeklinde düzenlenmiştir. Ayrıca yine yönetmeliğin 16. Maddesinin 1. Fıkrasının ç bendine göre de; “Herhangi bir suçtan dolayı yargılaması devam eden veya hükümlü ya da tutuklu olanların başvurusunun reddine karar verileceğine yer verilmiştir.”
- Türkçe Konuşabilme: Türk vatandaşlığına başvuruda bulunan kişinin yeteri kadar Türkçe konuşabilmesi gerekmektedir. Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 15. Maddesinde bu şarta; “Toplumsal yaşama uyum sağlayabilecek düzeyde Türkçe konuşabilmek.” Şeklinde yer verilmiştir. Türkçe konuşma hususundaki yeterlilik ise başvuru inceleme komisyonu tarafından tespit edilecektir.
- Türkiye’de geçinebilme: Vatandaşlığa başvuran kişi kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin geçimini sağlayabilecek gelir düzeyinde olmalıdır. Yönetmeliğin 17. Maddesinin 1. Fıkrasının f bendine göre; “Türkiye’de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağladığına ilişkin gelirini veya mesleğini ispatlayan çalışma izni, vergi levhası, taahhütname veya benzeri belge.” İle gelirin belgelendirilmesi gerekmektedir.
- Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni: Vatandaşlığa başvuracak kişinin milli güvenliğe ve kamu düzenine engel halinin bulunmaması gerekmektedir. İsyan, sabotaj, casusluk, silah ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi kamu düzenini bozan faaliyetlerde bulunan kişilerin Türk vatandaşlığına ha kazanabilmesi mümkün değildir.
Genel Yolla Vatandaşlığın Kazanılabilmesi İçin Gerekli Evraklar
|
Başvuruda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
|
2. İSTİSNAİ YOLLA TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI
İstisnai yolla Türk vatandaşlığına hak kazanabilmek için gerekli olan tek şart yabancının milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunmamasıdır. Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hali bulunan kişilerin başvuruları İçişleri Bakanlığı tarafından reddedilmektedir.
Türk Vatandaşlığı Kanununun 12. maddesine göre istisnai yolla Türk vatandaşlığına alınabilecek kişiler şu şekildedir;
- Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler: Bu düzenlemeye kanunda yer verilmiş olmasındaki amaç ülkemize faydalı olacak kişilerin genel olarak şartlara tabi tutulmaksızın vatandaşlık kazanmasının kolaylaştırılmasıdır. Bu kişiler hakkında öncelikle ilgili bakanlıkların gerekçeli olarak teklifte bulunması devamında ise Cumhurbaşkanının vatandaşlığa alınma konusunda takdiri aranmaktadır.
- 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu
- Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler: Kişinin vatandaşlığa alınmasında zaruret bulunduğunu takdir etmeye yetkili makam İçişleri Bakanlığı olup zorunluluk bulunduğu takdir edilen kişiler Türk vatandaşlığına hak kazanmaktadır.
- Göçmen olarak kabul edilen kişiler: Türk hukuku uyarınca göçmen kabul edilen kişiler “milli güvenlik ve kamu düzenine engel teşkil etmemek şartıyla bakanlık kararıyla Türk vatandaşlığına hak kazanabilirler. İskan Kanuna göre; Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı olup yerleşmek maksadıyla tek başına veya toplu halde Türkiye’ye gelip bu kanun gereğince kabul olunanlara göçmen denilmektedir.
- Devlete mali kaynak temin eden yabancılar: Bu yol ile vatandaşlığın kazanılmasına aşağıda yatırım yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılması biçimlerinde ayrıntılı olarak yer verilmektedir.
İstisnai Yolla Vatandaşlığın Kazanılabilmesi İçin Gerekli Evraklar
|
Başvuruda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
|
- YATIRIM İLE TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI
Yatırım ile Türk vatandaşlığının kazanılması yolu üç aşamalı olarak ilerlemektedir. Bunlar;
- Türk Vatandaşlık Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 20. Maddesinde bulunan yatırım şartlarından en az birinin yerine getirilmesi ve ilgili kurumdan uygunluk belgesinin alınması
- 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31. Maddesinin 1. Fıkrasının j bendi uyarınca kısa dönem ikamet izni alınması
- Yatırım yoluyla Türk vatandaşlığı başvurusu yapılması.
Yani bu üç aşamalı süreç yatırımcının seçeceği yatırım yoluna göre farklılık göstermekte ve ilgili yatırım yoluna uygun belgelerin hazırlanması gerekmektedir.
Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 20. Maddesinin 2. Fıkrasında bu yatırım yolları şu şekilde sıralanmıştır;
a) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında sabit sermaye yatırımı gerçekleştirdiği Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca tespit edilen,
b) En az 250.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında taşınmazı tapu kayıtlarına üç yıl satılmaması şerhi koyulmak şartıyla satın aldığı veya kat mülkiyeti ya da kat irtifakı kurulmuş, en az 250.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarı peşin olarak yatırılan taşınmazın satışının vaat edildiğine dair noterden düzenlenen sözleşmenin üç yıl süreyle devri ve terkini yapılmayacağı taahhüdüyle tapu siciline şerh edildiği Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca tespit edilen,
c) En az 50 kişilik istihdam oluşturduğu Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca tespit edilen,
ç) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında mevduatı üç yıl tutma şartıyla Türkiye’de faaliyet gösteren bankalara yatırdığı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunca tespit edilen,
d) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında Devlet borçlanma araçlarını üç yıl tutmak şartıyla satın aldığı Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilen.
e) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında gayrimenkul yatırım fonu katılma payı veya girişim sermayesi yatırım fonu katılma payını en az üç yıl elinde tutma şartıyla satın aldığı Sermaye Piyasası Kurulunca tespit edilen.
2.1 SERMAYE YATIRIMI İLE TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI
- Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüne Başvurularak Uygunluk Belgesi Alınması
Sermaye yatırımı ile Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen başvurunun en az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ile sabit sermaye yatırımı gerçekleştirdiğinin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca tespit edilmesi gerekmektedir. Bu yatırım bina, arsa, makine gibi unsurları içermelidir.
12 Ocak 2017 günü öncesinde yapılan yatırımlar Türk vatandaşlığına başvuru durumunda dikkate alınmamaktadır.
Sermaye yatırımı ile vatandaşlığa hak kazanan yabancı kişi veya kişiler, bu yatırımı şirket paylarına yapmışsa bu durumda şirket paylarını en az 3 yıl devredemezler.
Sermaye Yatırımı ile Uygunluk Belgesi İçin Gerekli Evraklar
|
6458 Sayılı Kanunun 31/1-j Maddesi Uyarınca Kısa Dönem İkamet İzni Alınması
Kısa dönem ikamet izni, Türkiye’de vize süresi ya da vize muafiyet süresinden daha uzun süre kalmak isteyen yabancıların başvurduğu bir ikamet izni türüdür.
Kısa dönem ikamet izni alabilecek olanlar 6458 sayılı kanunun 31. maddesinde şu şekilde sayılmıştır; Bilimsel araştırma amacıyla gelecekler, Türkiye’de taşınmaz malı bulunanlar, Ticari bağlantı veya iş kuracaklar, Hizmet içi eğitim programlarına katılacaklar, Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu anlaşmalar ya da öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim veya benzeri amaçlarla gelecekler, Turizm amaçlı kalacaklar, Kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla tedavi görecekler, Adli veya idari makamların talep veya kararına bağlı olarak Türkiye’de kalması gerekenler, Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçenler, Türkçe öğrenme kurslarına katılacaklar, Kamu kurumları aracılığıyla Türkiye’de eğitim, araştırma, staj ve kurslara katılacaklar, Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat edenler, Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanınca belirlenecek kapsam ve tutarda yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları
Bu kapsamda Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanınca belirlenecek kapsam ve tutarda yatırım yapacaklar kapsamına giren yatırım yoluyla vatandaşlık başvurusu yapacak kişiler kısa dönem ikamet iznine başvurabilmektedir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları ile ve Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanınca belirlenecek miktarda yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocukları için kısa dönem ikamet izni en fazla 5 yıldır.
Kısa ikamet izni başvurusu başvuranın ikamet ettiği ildeki İl Göç İdaresine online sistemden randevu alınarak yapılır. Başvurular yabancının kendisi tarafından yapılabildiği gibi vekiller tarafından da yapılabilmektedir.
